به گزارش خبرنگار همشهری آنلاین، تازه‌ترین مصداق در این زمینه، اطلاع‌رسانی درباره تصمیمات متعاقب بحران آلودگی هوای کلانشهرهاست. سازمان هواشناسی روز چهارشنبه ۲۷ آذر ماه، آب پاکی را روی دست ساکنان شهرهای صنعتی و پرجمعیت ریخت که بارندگی و باد خاصی طی هفته بعد نداریم و بار ذرات معلق و آلودگی هوا همچنان بر سر شهرها و شهروندان می‌ماند و بیشتر هم می‌شود. بنابراین مردم می‌دانستند که هفته‌ای سخت غبارآلود در پیش دارند و دانش‌آموزان هم برای اعلام خبر تعطیلی مدارس، منتظر ...
پنج‌شنبه و جمعه هم گذشت و از تدبیر کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران خبری نشد؛ تا شامگاه آخر هفته که رسید و از سوی معاون استاندار اعلام شد که مدارس در روزهای شنبه ۳۰ آذر و یکشنبه اول دی ماه تعطیل است. در خبری دیگر به نقل از همین منبع آمد که دانشگاه‌ها هم در این دو روز تعطیل هستند. همین معاون استاندار در گفتگو با رسانه‌ای دیگر گفته بود که کلیه امتحانات دانش‌آموزان با یک هفته تاخیر برگزار می‌شود.
اما همه این خبرها جز تعطیلی دو روزه مدارس، تکذیب شدند. همان جمعه شب بود که استاندار تهران با واکنشی تند نسبت به تعطیلی دانشگاه‌ها، عنوان کرد که خبری از تعطیلی نیست. شنبه ۳۰ دی ماه هم مسعود ثقفی سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران عنوان کرد که امتحانات نهایی و هماهنگ استانی پایه نهم شهر تهران تحت هر شرایطی حتی اعلام تعطیلی به علت آلودگی هوا، طبق برنامه ارسالی به قوت خود باقی است و از ۲ دی ماه برگزار می‌شود.
حالا تازه یک مخاطره تازه در پی این نحوه اطلاع‌رسانی تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها بخاطر آلودگی هوا ایجاد شد. دانش‌آموزانی که به دلیل اطلاع‌رسانی دیرهنگام درباره تعطیلی، راهی مدرسه شدند و به در بسته خوردند. دانشجویانی که از شهری دیگر می‌خواستند راهی تهران و شوند و سفرشان را در پی شنیدن خبر تعطیلی دانشگاه‌ها منتفی کرده و فردای آن شب متوجه شدند خبر درست نبوده است. والدینی که مجبور شدند فرزندان خود را به جای اینکه به مدرسه بفرستند، در آلودگی هوا با خود به محل کار ببرند و ...
از این رو، در گفت‌وگویی با دکتر اکبر نصراللهی، استاد اطلاع‌رسانی بحران و رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به بررسی بایدها و نبایدهای اطلاع‌رسانی بحران پرداختیم.
دکتر اکبر نصراللهی در آغاز گفتگو با همشهری آنلاین یادآور شد: اعلام تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات به لحاظ قانونی وظیفه کمیته اضطرار آلودگی هوا و استانداری تهران است و بدیهی است که منابع خبری اعم از رادیو وتلویزیون، مطبوعات، خبرگزاری‌ها، سایت‌ها و کانال‌ها خبرهای مربوط به تعطیلی را از مرجع رسمی آن منتشر کنند. اما اشکال کار از اینجا شروع می‌شود که دستگاه‌های اطلاع‌رسانی، کار خود را به موقع، درست و متناسب با گرفتاری‌های مردم انجام نمی‌دهند.
وی افزود: تهران شهری است که جمعیت روز و شب آن با هم یکسان نیست و بخش قابل توجهی از هم‌میهنان برای امور تحصیلی، اقتصادی و سیاسی بین تهران و شهرهای دور و نزدیک در حال تردد هستند؛ بنابراین لازم است اعلام تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات به دلیل آلودگی هوا یا بارش برف و ... با توجه به چالش‌های مردم انجام شود تا آنها امکان برنامه‌ریزی داشته باشند
رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد تهران مرکز با یادآوری اینکه بخش قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران، دانشجویانی هستند که از شهرستان‌ها به تهران می‌آیند، افزود: آنها از روزهای قبل برای آمدن به تهران برنامه‌ریزی می‌کنند اما متاسفانه مشاهده می‌شود که اعلام تعطیلی، در ساعات پایانی روز قبل از تعطیلی و یا حتی در نیمه شب صورت می‌گیرد که این نحوه اعلام تعطیلی برای افرادی که صدها کیلومتر را طی می‌کنند تا به تهران برسند و در نیمه راه یا در زمان ورود به تهران متوجه تعطیلی می‌شوند، به نوعی نقض حقوق این افراد محسوب می‌شود.
نصراللهی خاطرنشان کرد: اعلام دیرهنگام، اطلاع‌رسانی قطره‌ای و همراه با ابهام و تردید و تناقض که بعضا از طریق منابع متعدد هم صورت می‌گیرد، موجب می‌شود که در عمل بهره لازم از تعطیلی برده نشود چراکه اگر مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شوند به این معنی است که هوای موجود برای کودکان و سالمندان و گروه‌های حساس مضر است و نتیجه قابل حصول این می‌شود که حداقل والدین آن دسته از فرزندان مردم که امکان خارج کردن فرزندشان از این فضا را دارند، این کار را انجام دهند. اما وقتی تعطیلی دیرهنگام اعلام می‌شود، قدرت برنامه‌ریزی از والدین سلب می‌شود و این نقض غرض و مایه وهن است.
وی افزود: امروزه با پیشرفتی که در تمامی عرصه‌ها صورت گرفته است به راحتی می‌توان پیش‌بینی کرد که وضعیت باد و بارندگی چگونه است. بنابراین توجیهی برای تصمیم‌گیری دیرهنگام یا اعلام دیرهنگام یک تصمیم که از روزهای قبل قابل پیش‌بینی است، باقی نمی‌ماند. به عنوان نمونه درباره تعطیلی شنبه و یکشنبه هفته جاری، مگر نمی‌شد از چهارشنبه هفته قبل، موضوع را پیش‌بینی کرد و به تصمیم رسید و تعطیلی‌ها را در همان روز چهارشنبه اعلام کرد تا بخشی از جامعه هدف تعطیلی برای خروج از شهر برنامه‌ریزی کنند.
این استاد ارتباطات با یادآوری اینکه روابط عمومی، نماینده دستگاه‌ها و پل ارتباطی دستگاه با رسانه‌هاست، تصریح کرد: مسئولان ارشد اگر به نقش روابط عمومی‌ها و سخنگوها اعتقاد دارند و روابط عمومی یک بخش تشریفاتی نیست، انتظار می‌رود که اطلاع‌رسانی به موقع و از طریق یک مرجع واحد یعنی روابط عمومی صورت گیرد. این درحالیست که اطلاع‌رسانی درباره تعطیلی آلودگی هوا تاکنون از مراجع مختلف اعم از شخص استاندار، معاون استاندار، آموزش و پرورش شهر تهران یا ... صورت گرفته است. همین می‌شود که باشگاه خبرنگاران از زبان معاون عمرانی استاندار اعلام می کند که دانشگاه‌ها تعطیل است و ساعتی بعد استاندار در گفتگو با شبکه خبر، این خبر را تکذیب می‌کند. این نوع رفتار و مدیریت اطلاع‌رسانی، نقض حقوق مردم و اهانت به آنها است.
وی افزود: سازمان‌ها، موسسات و وزارتخانه‌ها و در این مورد خاص استانداری به روابط عمومی اعتماد کنند و اگر باور نداشتن به روابط عمومی باعث می‌شود که استاندار یا معاونش متصدی اعلام تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها شوند و اطلاعات را تکه‌تکه و قطره‌چکانی در گفتگو با رسانه‌های مختلف اعلام کنند و در نتیجه تعارض در اطلاع‌رسانی ایجاد شود، خوب روابط عمومی را تقویت کنند یا تغییر دهند تا اعتماد لازم برایشان برای سپردن مسئولیت اطلاع‌رسانی ایجاد شود.
اکبر نصراللهی با بیان اینکه مراجعه مردم به رسانه‌ها در زمان بحران به بالاترین حد خود می‌رسد، به تشریح نتایج مطالعه‌ای درباره نحوه اطلاع‌رسانی رویدادهای مربوط به آتش‌سوزی پتروشیمی‌ها در نیمه اول سال ۹۶ پرداخت و گفت: بر اساس این مطالعه مشخص شد که بیش از ۲۰ منبع حقیقی و حقوقی از مسئولان اعم از فرماندار، استاندار، پلیس، سپاه، اداره اطلاعات، نمایندگان مردم در مجلس، مسئولان ملی و محلی حوزه پتروشیمی و ... به اطلاع‌رسانی درباره واقعه پرداخته‌اند. این تعدد منابع اطلاع‌رسان باعث تعارض اطلاعاتی و آماری و تعارض با واقعیت در بحران‌ها می‌شود که با تعیین سخنگوی واحد و آموزش به وی می‌توان مسئله را حل کرد.
وی همچنین عجله و شتاب رسانه‌ها در انتشار اخبار مربوط به بحران را باعث ایجاد اخلال در فرآیند اطلاع‌رسانی دانست و تاکید کرد: بنابراین رسانه‌ها اصرار نداشته باشند با عجله زیاد خبر کذب منتشر کنند؛ در عین حال بهبود و تقویت ارتباط رسانه‌ها با مسئولان بخش‌های مختلف امری گریزناپذیر است تا در بحران‌ها و مخاطرات بتوانند با کارایی بالاتری ظاهر شوند.
این استاد ارتباطات با انتقاد از رویکرد سنتی رسانه‌ها و مسئولان در مواجهه با بحث‌های زیست محیطی و مخاطرات و بحران‌ها، گفت: متاسفانه علاوه بر رویکرد سنتی، راهبردشان نیز انفعالی و واکنشی است. رویکرد سنتی یعنی اینکه بحران را انکار می‌کنند و تا وقتی مجبور نشوند، برنامه‌ریزی برای مواجهه و مقابله با آن ندارند؛ علت‌یابی و آینده‌نگری نمی‌کنند و برنامه‌ای هم برای آموزش به مردم وجود ندارد. بنابراین خروجی رسانه‌ها و مسئولان در مواقع بحران متناسب با همین رویکردی است که اتخاذ می‌کنند.
نصراللهی افزود: اگر رویکرد مسئولان در این رابطه سنتی باشد تا حدودی قابل فهم است چراکه اگر چنین نباشد، نقص‌ها به حساب سوء مدیریت و اشکالات سیستم‌شان نوشته می‌شود. لذا با همان رویکرد سنتی از غیرقابل پیش‌بینی بودن بحران سخن می‌گویند. به عنوان مثال می‌گویند زلزله قابل پیش‌بینی نیست. در صورتی که همه بحران‌ها حتی زلزله هم قابل پیش‌بینی هستند و فقط اینکه دقیقا چه زمانی و با چه ریشتری اتفاق می‌افتد قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین می‌توانند بخش اعظم عملیات در زمان وقوع بحران را پیش‌بینی و سیاست‌ها و امکانات لازم برای مواجهه با شرایط بحران را آماده کنند.
وی در پایان با انتقاد از عملکرد رسانه‌ها در قبال موضوعات حوزه بحران و مخاطرات، گفت: باعث تعجب است که در این بین چرا رویکرد رسانه‌ها سنتی است و در این رویکرد فقط به جنبه‌های کمی و رویدادی بحران‌ها و مخاطرات می‌پردازند. رسانه‌ها با وجود اینکه می‌دانند تهران هر ساله در فصل سرما با پدیده آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند، به جای اینکه در طول سال و حتی زمانی که تهران از هوای پاک برخوردار است، مسئولان را به چالش بکشند که درباره اجرای قوانین نظیر قانون هوای پاک چه کرده‌اند، منتظر می‌مانند که آلودگی هوا بوجود بیاید و با تشکیل کمیته اضطرار، مدارس و دانشگاه‌ها و شاید ادارات تعطیل شوند و حالا خبر تعطیلی را اعلام کنند.
رییس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه با اشاره به تجربه کشورهای دیگر جهان در مورد مقابله با آلودگی هوا گفت: آلودگی هوا خاص تهران و کلان‌شهرهای دیگر ایران نیست و پیش از این شهرهایی مثل لندن و مکزیکوسیتی همین مشکل را داشته‌اند به‌گونه‌ای که در دهه ۵۰ لندن یکی از شهرهای آلوده جهان بود و در سال ۱۹۵۲ تخمین زده شده که ۱۰هزار نفر بر اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا جان باختند. همچنین مکزیکوسیتی با ۲۰ میلیون نفر جمعیت در دهه ۹۰، از آلوده‌ترین شهرهای جهان بوده است اما رسانه‌ها با آموزش و فرهنگ‌سازی و مطالبه‌گری از مسئولان، توسعه حمل و نقل عمومی، سیاست تشویقی برای استفاده مردم از این وسایل، انتقال صنایع آلاینده به خارج شهر و استفاده از خودورهای استاندارد و هیبریدی با آلودگی هوا مبارزه کرده‌اند. بنابراین علت‌های آلودگی هوا مشخص است و این معضل راه‌حل دارد و می‌توان با مشارکت و مطالبه‌گری و توجه مستمر رسانه‌ها و اجرای طرح‌های مناسب و ضربتی، تنفس در هوای پاک را برای همگان فراهم کرد.
نظر شما